توهم چیست؟ بهترین روش های درمان آن

توهمات معمولاً نشانه ای از یک اختلال مرتبط با روان پریشی، به ویژه اسکیزوفرنی است، اما می تواند ناشی از مصرف مواد، شرایط عصبی مانند صرع، بیماری پارکینسون یا موارد دیگر باشد.

توهم چیست؟

توهم ادراک نادرست از اشیا یا رویدادهایی است که حواس شما را درگیر می کند: بینایی، شنوایی، بویایی، لامسه و چشایی. توهمات واقعی به نظر می رسند، اما اینطور نیست. واکنش های شیمیایی و یا ناهنجاری ها در مغز شما باعث توهم می شود. وقتی فردی فکر می کند که توهم او واقعی است، به عنوان یک علامت روان پریشی در نظر گرفته می شود.

انواع توهم

انواع مختلفی از توهم وجود دارد، از جمله:

1. توهمات شنیداری (صوتی)

   شایع ترین نوع توهمات هستند که شامل شنیدن صداهایی است که واقعی نیستند، مانند موسیقی، قدم ها یا کوبیدن درها. برخی از مردم زمانی که هیچ کس صحبت نکرده است صداهایی را می شنوند. صداها ممکن است مثبت، منفی یا خنثی باشند.

2. توهم بصری (بینایی)

   این توهمات شامل دیدن چیزهایی است که واقعی نیستند، مانند اشیا، اشکال، افراد، حیوانات یا نورها.

3. توهم لمسی

   این توهمات باعث می شود که شما احساس لمس روی بدن خود یا حرکتی در بدن خود داشته باشید که واقعی نیست. ممکن است احساس کنید که حشرات روی پوست شما می خزند یا اندام های داخلی شما در حال حرکت هستند.

4. توهم بویایی

   این توهمات شامل تجربه بوهایی است که وجود ندارند یا هیچ کس دیگری نمی تواند آن را استشمام کند.

5. توهم چشایی

   این نوع توه باعث ایجاد مزه هایی می شود که اغلب عجیب یا ناخوشایند هستند. توهم چشایی (اغلب با طعم فلزی) یک علامت نسبتا شایع برای افراد مبتلا به صرع است.

6. توهم حضوری

   این توهمات به شما این حس را می دهد که فردی در اتاق با شماست یا پشت سر شما ایستاده است.

7. توهم حس عمقی

   این توهمات باعث می شود فکر کنید بدن شما در حال حرکت است، مانند پرواز یا شناور شدن، در حالی که اینطور نیست.

علاوه بر این موارد، انواعی از توهمات مرتبط با خواب وجود دارد، از جمله:

8. توهم هیپوپامپیک

   این ها توهماتی هستند که در هنگام بیدار شدن از خواب رخ می دهند. برای اکثر مردم، توهمات هیپنوپمپیک طبیعی تلقی می شود و جای نگرانی نیست. این نوع توهم ممکن است در افراد مبتلا به برخی اختلالات خواب شایع تر باشد.

9. توهم هیپناگوژیک

   این توهم هنگام به خواب رفتن شخص اتفاق می افتد که معمولاً کوتاه مدت بوده و حدود 86٪ از آن ها بصری هستند. مردم معمولاً الگوها و اشکال متحرک یا تصاویر واضح از چهره ها، حیوانات یا صحنه ها را می بینند. این توهمات معمولاً دلیلی برای نگرانی نیستند.

در اینجا لازم است به این نکته توجه شود که توهم با هذیان متفاوت است. توهم یک تجربه حسی است و شامل دیدن، شنیدن، چشیدن، بوییدن یا احساس چیزی است که وجود ندارد در حالیکه هذیان ها باورهای تزلزل ناپذیر به چیزی غیرواقعی هستند.

روش های درمانی برای توهم

درمان توهم بستگی به علت توهم دارد. درمان معمولاً با معاینه فیزیکی شروع شده تا مشخص شود که آیا شرایط پزشکی مانند تب بالا در ایجاد توهم نقش دارند یا خیر. هنگامی که توهمات ناشی از ترک سوء مصرف مواد باشد، ترکیبی از مراقبت های پزشکی و خدمات روانپزشکی ضروری است. توهمات ناشی از شرایط سلامت روان معمولاً با داروهای ضد روان پریشی درمان می شوند.

با این حال، برخی از افرادی که توهم را تجربه می‌کنند، باید در جستجوی منشأ و پیامدهای توهم بوده و راهبردهای مقابله‌ای را برای مدیریت توهم ‌های خود بدون دارو بیاموزند. برخی از داروها ممکن است به درمان توهم در افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن که باعث آن‌ها می‌شوند، کمک کند، از جمله:

1. داروهای آنتی سایکوتیک معمولی (نسل اول) و غیر معمول (نسل دوم) ممکن است به کاهش فراوانی و شدت توهمات در افراد مبتلا به اختلالات طیف اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی و اختلال افسردگی اساسی با ویژگی های روان پریشی کمک کنند.
2. مهارکننده ‌های استیل کولین استراز ممکن است روان‌پریشی (توهم و یا هذیان‌) را در افراد مبتلا به بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون و زوال عقلی کاهش دهند. مهارکننده های استیل کولین استراز گروهی از داروها هستند که از تجزیه طبیعی استیل کولین، که یک انتقال دهنده عصبی است و در سیستم عصبی محیطی و سیستم عصبی مرکزی عمل می کند، جلوگیری می کند.

علاوه بر دارو درمانی، مشاوره فردی می تواند به شما و فردی که دچار توهم می شود، کمک کند. بخشی از مشکلات توهم باید توسط مشاوره‌ های صحیح و دقیق برطرف گردد. لازم به ذکر است که فردی که مبتلا به توهم، مضطرب شده و در نتیجه‌ می تواند منجر به تشدید بیماری شود. درصورتی‌ که شخص نحوه کنترل توهمات را آموخته و همچنین ریشه‌ مشکلات خود را در جلسات مشاوره بیاید وضعیت بهتری خواهد داشت. خانواده‌ شخص بیمار نیز بهتر است مشاوره دریافت کنند. خانواده درمانی و مشاوره خانواده منجر می شود که با فرد بیمار بهتر رفتار کنند و به او در رفع مشکل یاری برسانند.

توهم، تجربیات حسی است که واقعی به نظر می رسد اما توسط ذهن فرد ایجاد می شود. آن ها می توانند بر هر پنج حواس شما تأثیر بگذارند. توهم اینگونه است که شما چیزهایی را می شنوید، می بینید، بو می کنید، می چشید یا حس می کنید که به نظر واقعی می رسند اما فقط در ذهن شما وجود دارند. اگر شما یا شخص دیگری دچار توهم هستید، ممکن است این علائم را تجربه کنید:

• شنیدن صداها یا صداهایی که هیچ کس دیگری نمی شنود.
• چیزهایی را ببینید که آنجا نیستند مانند اشیا، اشکال، افراد یا نورها.
• لمس یا حرکتی را در بدن خود احساس کنید که واقعی نیست مانند خزیدن حشرات روی پوست یا حرکت اندام های داخلی.
• احساس بوهایی که وجود ندارند.
• چیزهایی را بچشید که فقط خودتان احساس می کنید خوشایند نیستند یا عجیب هستند
• فکر کنید که بدن شما در حالت پرواز یا شناور است در حالی که اینطور نیست.

علل توهم

بسیاری از مردم توهم را تنها با اختلالات سلامت روان مرتبط می دانند. با این حال، دلایل احتمالی زیادی وجود دارد که ممکن است فردی توهم داشته باشد از جمله اختلالات عصبی، مصرف مواد و ترک مواد، شرایط حسی و غیره.

1. شرایط سلامت روان

همراه با توهمات (باورهای شخصی نادرست و ثابت)، توهم بخشی از روان پریشی است و یک حالت روانی که باعث می شود شخص ارتباط خود را با واقعیت از دست بدهد. افراد مبتلا به اختلالات روان پریشی (اختلالات روانی که باعث تفکر، گفتار و یا ادراکات غیرطبیعی می شود) و برخی دیگر از اختلالات سلامت روان، بیشتر در معرض توهم هستند. شرایط سلامت روانی که ممکن است باعث توهم شوند عبارتند از:

• اسکیزوفرنی: تا 75 درصد از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی (یک اختلال مغزی که باعث اختلال در تفکر، احساسات و عملکرد می شود) توهم را تجربه می کنند. این افراد معمولاً دارای توهمات شنوایی هستند.
• اختلال دوقطبی: اختلال دوقطبی یک اختلال خلقی است که باعث افزایش خلق و خو یا انرژی می شود و اغلب شامل دوره های افسردگی اساسی است. بسیاری از تخمین ها نشان می دهد که حدود نیمی از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی علائم روان پریشی از جمله توهم را تجربه می کنند.
• اختلال اسکیزوافکتیو: افراد مبتلا به اختلال اسکیزوافکتیو هم علائم اسکیزوفرنی شامل توهم و هذیان و هم علائم یک اختلال خلقی (مانند اختلال دوقطبی) را تجربه می کنند.
• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD): برخی از افراد مبتلا به PTSD دچار توهم می شوند، به ویژه در هنگام بازگشت به خاطرات آسیب زا یا در زمان استرس.
• افسردگی: برخی از افراد مبتلا به اختلال افسردگی اساسی شدید (MDD) نیز دارای توهم و یا هذیان هستند. در بسیاری از موارد، توهمات آن ها با مضامین افسردگی بی ارزشی، بی کفایتی یا احساس گناه مرتبط است.

2. شرایط عصبی

گاهی اوقات، توهمات ناشی از یک وضعیت عصبی است. شرایط مغز و سیستم عصبی که ممکن است ادراک حسی را تغییر دهد عبارتند از:

• زوال عقل: بسیاری از افراد مبتلا به زوال عقل، از جمله بیماری آلزایمر، به خصوص در مراحل بعدی بیماری دچار توهم می شوند.
• دلیریوم: دلیریوم به یک حالت سردرگمی ذهنی اشاره دارد که اغلب در افراد مسن به دلیل یک مسئله پزشکی که باعث مسمومیت مغزی می شود، رخ می دهد و علائمی مانند گیجی و توهم دارد.
• صرع: صرع یک اختلال مغزی است که باعث تشنج می شود. انواع خاصی از صرع باعث ایجاد توهم می شود.
• نارکولپسی: نارکولپسی یک اختلال خواب است که باعث خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز و دوره‌هایی می‌شود که طی آن فرد ناگهان در زمان‌های نامناسب به خواب می‌رود. افراد مبتلا به نارکولپسی ممکن است دچار توهم شوند، معمولاً در هنگام خواب یا بیدار شدن.
• بیماری پارکینسون: بیماری پارکینسون یک اختلال مغزی است که علائمی مانند مشکل در راه رفتن و صحبت کردن، سفتی عضلات، لرزش و در نهایت مشکلات حافظه ایجاد می کند. حدود 20٪ تا 30٪ از افراد مبتلا به پارکینسون توهم را تجربه می کنند، که گاهی اوقات به عنوان یک عارضه جانبی دارو است.
• سرطان مغز: بسته به قسمتی از مغز که تحت تأثیر قرار گرفته است، افراد مبتلا به آسیب های مغزی، تومورها و یا سرطان ممکن است دچار توهم شوند.

3. مصرف مواد

مواد روانگردان زیر (موادی که نحوه عملکرد مغز را تغییر می دهند) ممکن است باعث توهم شوند:

• مواد توهم زا مانند دی-لیسرژیک اسید دی اتیل آمید (LSD) ، شاهدانه، کتامین، سیلوسایبین (قارچ) و فن سیکلیدین (PCP)23
• مواد افیونی، الکل و آمفتامین ها

توهم ممکن است در زمانی که فردی مست است یا زمانی که پس از مصرف منظم برخی از مواد در حال ترک است، رخ دهد.

4. شرایط حسی

بسیاری از شرایط پزشکی که بر حواس تأثیر می گذارند، مانند توانایی دیدن یا شنیدن، می توانند باعث توهم شوند. برخی از مثال ها عبارتند از:

• سندرم چارلز بونت (CBS): اختلالی که پس از، از دست دادن بخشی یا تمام بینایی فرد دچار توهمات بینایی می شود.
• از دست دادن بینایی یا نابینایی
• کم شنوایی یا ناشنوایی

5. علل دیگر

سایر دلایلی که ممکن است فرد به خاطر آن ها دچار توهم شود، شامل موارد زیر می باشد:

• نارسایی کبد و کلیه
• HIV/AIDS
• تب، به ویژه در کودکان خردسال و افراد مسن
• تحت بیهوشی بودن
• عوارض جانبی برخی از داروهای تجویز شده
• میگرن
• عفونت‌هایی مانند عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs) به‌ویژه در میان سالمندان
• غم از دست رفتن عزیزان
• محرومیت از خواب