اختلال شخصیت خودشیفته (Narcissistic Personality Disorder) یک وضعیت روانی است که بر نحوه نگرش و ارتباط فرد با دیگران تأثیر می گذارد. داشتن NPD به این معنی است که شما نیاز مفرط به تحت تاثیر قرار دادن دیگران یا احساس مهم بودن دارید.
این نیاز می تواند به اندازه کافی قوی باشد که رفتارهای مضر را تحریک کند و بر شما و اطرافیانتان تأثیر منفی بگذارد. در حالی که مردم معمولاً اصطلاح «خودشیفتگی» را به ظاهر فیزیکی مرتبط می‌کنند درست مانند اسطوره ها، NPD فقط به ظاهر شخص مربوط نمی شود. همچنین می‌تواند ویژگی ها یا توانایی های دیگری مانند هوش، کاریزما، مهارت هنری، توانایی ورزشی، ثروت، قدرت، موفقیت و موارد دیگر را نیز در برگیرد.
خودشیفته کیست؟
افراد مبتلا به این اختلال ممکن است توانایی درک یا اهمیت دادن به احساسات دیگران را نداشته باشند. اما در پشت این نقاب اعتماد به نفس شدید، از ارزش خود مطمئن نیستند و به راحتی از کوچکترین انتقادی ناراحت می شوند.
اختلال شخصیت خودشیفته در بسیاری از زمینه های زندگی مانند روابط، کار، مدرسه یا مسائل مالی مشکلاتی ایجاد می کند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته ممکن است به طور کلی ناراضی و ناامید باشند، وقتی که به آن ها لطف یا تحسین خاصی که معتقدند سزاوار آن هستند داده نمی شود. این اشخاص ممکن است روابط خود را مشکل دار و ناکامل بدانند و از بودن در کنار سایر افراد لذت نبرند.
اختلال شخصیت خودشیفته با الگوی تفکر و رفتار خود محور، متکبرانه، فقدان همدلی و نیاز مفرط به تحسین دیگران شناخته می شود. این طرز فکر و نوع رفتار در تمام زمینه های زندگی یک فرد خودشیفته بروز می یابد: از کار و دوستی گرفته تا روابط خانوادگی و عشقی. این افراد در برابر تغییر رفتار بسیار مقاومت نشان می دهند و بیشتر مایل هستند که دیگران را مقصر بدانند. همچنین به شدت حساس بوده و حتی به کوچکترین انتقادات یا اختلاف نظرها واکنش بد و شدیدی نشان می دهند. اگر شما در رابطه عاطفی با یک فرد خودشیفته هستید احتمال دارد نیاز داشته باشید که به مشاوره زوج درمانی مراجعه کنید تا بتوانید مسائل رابطه را به خوبی مدیریت کنید.
لازم به ذکر است که اختلال شخصیت خودشیفته مردان را بیشتر از زنان مبتلا می کند و اغلب در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می شود. برخی از کودکان ممکن است ویژگی‌های خودشیفتگی را نشان دهند، اما این معمولاً برای سن آن ها عادی است و به این معنی نیست که آن ها در آینده دچار اختلال شخصیت خودشیفته می شوند.
خودشیفتگی پنهان چیست؟
بسیاری از مردم باورها یا رفتارهای خودشیفته را پنهان می کنند (به طور غیررسمی به عنوان “خودشیفتگی پنهان” شناخته می شود). به همین دلیل، تخمین اینکه چند نفر واقعاً NPD دارند دشوار است.
علائم اختلال شخصیت خودشیفته چیست؟
علائم اختلال شخصیت خودشیفته همگی حول افکار، احساسات و اعمال می چرخد. افراد مبتلا به NPD احساس بسیار اغراق آمیزی از برتری خود دارند. علائم کلیدی این اختلال عبارتند از:
- احساس خود بزرگ بینی (برتر بودن)
- خیال پردازی در مورد قدرت، زیبایی، موفقیت و هوش
- دستاوردها و توانایی های اغراق آمیز
- مدام به دنبال جلب توجه و تحسین هستند.
- بسیار حساس بودن به استرس
- برتری، به ویژه نسبت به افرادی که از نظر موقعیت “پایین تر” تلقی می شوند.
- احساس حق طلبی شدید
- وسواس نسبت به طبقه و موقعیت
- بر این باورند که دیگران به آن ها حسادت می کنند.
- افتخار بزرگ به دستاوردهای فرزندان یا خانواده
- انتظار تحسین و قدردانی مداوم برای دستاوردها
- هدف گذاری غیر واقعی
افراد مبتلا به NPD در پذیرش انتقاد مشکل دارند و به راحتی می توانند آسیب ببینند. آن ها ممکن است نتوانند اعتراف کنند که کار اشتباهی انجام داده اند و اگر دستورات یا درخواست آن ها توسط دیگران رعایت نشود، بسیار عصبانی می شوند.
مشکلات افراد خودشیفته در روابط خود
افراد خودشیفته همچنین مشکلاتی در روابط خود دارند که ممکن است به دلایل زیر باشد:
- ناتوانی در گوش دادن به دیگران
- عدم آگاهی نسبت به دیگران
- استثمار دیگران برای منافع شخصی
- فقدان همدلی، به ویژه برای ضعف های درک شده
- میل شدید به کنترل بر روابط
- حسادت نسبت به کسانی که از جایگاه بالاتری برخوردارند
- می تواند دوستان خود را به خاطر مسائل کوچک یا خیالی به طور دائم از خود دور کنند.
افراد مبتلا به NPD در معرض افزایش خطر مصرف مواد مخدر و الکل و همچنین کناره گیری اجتماعی هستند. آن ها ممکن است در زیر یک ظاهر متکبر احساس ناامنی عمیق داشته باشند. با درمان موثر، این امکان برای افراد وجود دارد که یاد بگیرند رفتار خود را تغییر دهند و روابط مثبت بیشتری داشته باشند. مانند بسیاری از اختلالات شخصیت، علت دقیق NPD ناشناخته است. احتمالاً ترکیبی از ژن ها، تجربیات اولیه دوران کودکی و عوامل روانی می تواند موثر باشد.
اگر فردی به مصرف مواد مخدر دچار است و تصمیم به ترک دارد می‌تواند از مشاوره ترک اعتیاد به مواد مخدر کمک بگیرد.
برای افرادی که مبتلا به NPD هستند، ممکن است سخت باشد که به دنبال درمان باشند، زیرا آن ها معمولاً نمی دانند که مشکلی دارند. اولین قدم برای بهبودی این است که فرد مبتلا به NPD آگاه شود که رفتار او بر زندگی و روابط تأثیر می گذارد. اگر شما یا کسی که می شناسید علائم بالا را دارد و برای مدیریت روابط یا زندگی خود در تلاش است، باید به دنبال کمک باشید و از یک روانشناس ماهر مشاوره فردی کمک بگیرید.
از آنجایی که هیچ دارو یا درمانی اثبات شده ای برای درمان NPD وجود ندارد، روانشناس یا روانپزشک یک رویکرد فردی را اتخاذ می کند. شناخت بیمار و ایجاد یک رابطه قابل اعتماد از اجزای اصلی درمان است. اگر فردی مایل به تغییر باشد و درمانگر او بتواند به او کمک کند تا شکاف بین رفتارهای فعلی و مطلوب خود را پر کند، امید به بهبودی وجود دارد.
