بازی درمانی نوعی مشاوره یا روان درمانی است که از بازی برای ارزیابی، پیشگیری یا درمان چالش های روانی اجتماعی استفاده می کند. اگرچه بازی درمانی را می توان برای بزرگسالان استفاده کرد، اما بیشتر در مورد کودکان استفاده می شود.
بازی درمانی چیست؟
در ظاهر به نظر می رسد که بازی درمانی Play Therapy فقط سرگرمی با اسباب بازی است. با این حال، تحقیقات نشان می دهد که بازی درمانی در درمان انواع مسائل سلامت روان و اختلالات رفتاری موثر است چرا از بازی درمانی استفاده می شود؟ کودکان فاقد مهارت های شناختی و کلامی برای صحبت در مورد برخی مسائل هستند. به عنوان مثال، غم و اندوه می تواند بسیار پیچیده باشد و ممکن است کودک در بیان افکار و احساسات خود با کلمات مشکل داشته باشد.
بازی می تواند راهی عملی برای کودکان باشد تا روی مسائلی که برایشان ناراحت کننده است، کار کنند. آن ها می توانند صحنه ها را بازی کنند، به مشکلات خاص بپردازند، یا شخصیت هایی خلق کنند که احساسات خود را به اشتراک بگذارند.
کودکان اغلب احساسات خود را با اسباب بازی ها نشان می دهند. کودکی که یکی از عزیزانش را از دست داده ممکن است از عروسک‌ها برای به تصویر کشیدن شخصیتی غمگین که دلتنگ دوستش است، استفاده کند. یا کودکی که شاهد خشونت خانگی بوده است، ممکن است از یک خانه عروسک برای به تصویر کشیدن کودکی که زیر تخت پنهان شده است، استفاده کند، زیرا بزرگسالان در حال دعوا هستند.
بسته به نوع بازی درمانی که به کار گرفته می شود، درمانگر ممکن است در نقاط مختلف بازی برای کمک به حل یک مشکل مداخله کند. بازی درمانی اغلب برای کمک به کودکان برای پردازش رویدادهای استرس زا مانند جابجایی، بستری شدن در بیمارستان، سوء استفاده فیزیکی و جنسی، خشونت خانگی و بلایای طبیعی استفاده می شود. همچنین می‌توان از آن برای درمان بیماری های روانی یا مشکلات رفتاری استفاده کرد مانند:
- بیش فعالی
- پرخاشگری
- مدیریت خشم
- اختلالات اضطرابی
- اختلال طیف اوتیسم
- افسردگی
- طلاق
- اندوه و فقدان
- ناتوانی های جسمی و یادگیری
- مشکلات مربوط به مدرسه
- معضلات اجتماعی
- تروما و بحران
بسیاری از بازی درمانگران یک اتاق بازی درمانی اختصاصی دارند که پر از وسایلی است که به روند درمانی کمک می کند. برخی از اسباب بازی های رایج بازی درمانی عبارتند از:
- اکشن فیگورها
- مجسمه های حیوانات
- لوازم هنری
- خانه عروسکی با عروسک های مختلف
- آشپزخانه با غذای وانمودی
- اسباب بازی های موزیکال
- دستبند بازی
- عروسک های خیمه شب بازی
- سینی ماسه با مجسمه
- وسایل خانه سازی
- ماشین های اسباب بازی
رویکردهای بازی درمانی
بازی درمانی به طور کلی دو رویکرد کلی دارد: رویکرد غیر مستقیم و رویکرد مستقیم.
- رویکرد غیر مستقیم: بازی درمانی به دو شکل اساسی غیر دستوری (یا کودک محور) و دستوری است. در بازی درمانی کودک محور، اسباب بازی ها و ابزارهای خلاقانه به کودکان داده می شود و به آنها اجازه داده می شود که نحوه گذراندن وقت خود را انتخاب کنند. هیچ راهنمایی در مورد اینکه چه کاری باید انجام دهند یا چگونه باید مشکلات خود را حل کنند، داده نمی شود. رویکرد غیر مستقیم نوعی درمان روان پویشی است. فرض اصلی بر این است که به کودکان اجازه داده شود راه حلی برای مشکلات خود بیابند. کل جلسه درمان معمولاً بدون ساختار است. درمانگر ممکن است کودک را بی سر و صدا مشاهده کند یا در مورد کاری که کودک انجام می دهد نظر دهد. درمانگر ممکن است در صورت دعوت کودک در بازی درگیر شود. اما، در نهایت، انتخاب به عهده کودک است.
- رویکرد مستقیم: در برخی شرایط، بازی درمانگران ممکن است از راهبردهای دستوری و مستقیم استفاده کنند. یک درمانگر همچنین ممکن است از بازی درمانی شناختی رفتاری یا بازی درمانی متمرکز بر راه حل برای کمک به راهنمایی کودک در طول جلسه استفاده کند. هر جلسه ممکن است موضوع یا هدف خاصی داشته باشد که باید به آن پرداخته شود. ممکن است به کودکی گفته شود: امروز با عروسک ها بازی می‌کنیم. این عروسک شما خواهد بود، یا درمانگر ممکن است بازی خاصی را برای آن ها انتخاب کند. درمانگر همچنین ممکن است برای کارگردانی داستان در نمایشنامه شرکت کند. برای مثال، اگر کودکی از عروسک ها برای به تصویر کشیدن کودکی که مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرد استفاده می‌کند، درمانگر ممکن است برای کمک به عروسک مداخله کند تا راه هایی برای ایستادن در برابر قلدر یا کمک پیدا کند.
انواع بازی درمانی
علاوه بر رویکردهای اساسی، چندین نوع مختلف بازی درمانی نیز وجود دارد. در اینجا برخی از رایج ترین انواع آن ها آورده شده است:
- فرزند درمانی: در این نوع تراپی، والدین درگیر می شوند و درمانگر به والدین یاد می دهد که چگونه از طریق بازی با کودک تعامل کنند. هدف فرزند درمانی از بین بردن شکاف ارتباطی بین کودک و والدین است.
- سینی شن درمانی: کودک می تواند با استفاده از اسباب بازی های مینیاتوری مانند افراد و حیوانات، صحنه ای را در یک جعبه کوچک پر از شن بسازد. صحنه ایجاد شده به عنوان بازتابی از زندگی خود کودک عمل می کند و فرصتی برای حل تعارض، حذف موانع و به دست آوردن پذیرش خود فراهم می کند.
- کتاب درمانی: درمانگر و کودک ممکن است با هم کتاب بخوانند تا مفاهیم یا مهارت های خاصی را کشف کنند.
- بازی تخیلی: ممکن است به کودک اسباب بازی هایی داده شود که تخیل را بر می انگیزد، مانند لباس برای بازی کردن با لباس، خانه عروسکی، عروسک ها یا اکشن. ممکن است مستقیم یا غیر مستقیم باشد.
- بازی درمانی رفتاری شناختی: درمانگر ممکن است از بازی برای کمک به کودک استفاده کند تا یاد بگیرد چگونه متفاوت فکر کرده و رفتار کند. ممکن است به یک عروسک توصیه شود که چگونه تفکر خود را تغییر دهد یا درمانگر ممکن است از کودک بخواهد که به یک حیوان عروسکی توصیه کند که چگونه می تواند با یک موقعیت استرس زا کنار بیاید. در حالی که درمان شناختی-رفتاری عمدتاً کلامی است و بنابراین برای مراجعان کم سن مناسب نیست، وقتی با بازی ترکیب می‌شود، می‌توان از فانتزی و باورهای ساختگی برای درگیر کردن چندین فرآیند عاطفی از جمله ابراز احساسات، تنظیم هیجانی و یکپارچگی شناختی استفاده کرد.
- بازی درمانی کودک محور
مانند سایر بازی درمانی ها، بازی درمانی کودک محور، بازی را به عنوان یک زبان رشدی مناسب برای درمان کودکان می شناسد. با این حال، تفاوت آن در این است که تمرکز آن بر “رابطه و محیط به عنوان منابع عملکردی” است، با درک و پذیرش جهان کودک توسط درمانگر، پتانسیل حرکت به سمت درمان کودک محور رخ می دهد. در این نوع بازی درمانی، کودک به سمت استقلال، بلوغ و شکوفایی خود تلاش می کند. در نهایت، زمانی که به کودک یک محیط گرم و صمیمانه و یک رابطه واقعی داده می‌شود، آن ها احساس راحتی کرده و احساسات خود را ابراز می کنند و مسیر خود را برای تغییر درمانی تعیین می نمایند.
- گروه درمانی
بازی درمانی ممکن است در تنظیمات گروهی استفاده شود. به عنوان مثال، یک گروه ممکن است شامل کودکان هم سن و سالی باشد که به به علت غم و اندوه از دست دادن عزیزی دور هم جمع شده اند تا به کمک بازی درمانی بتوانند با از دست دادن خود مقابله کنند. آن ها ممکن است با عروسک ها بازی کنند، بازی هایی که انجام دهند به آن ها کمک می کند تا احساسات خود را شناسایی کنند، یا به صورت گروهی در پروژه های هنری شرکت نمایند. برخی مدارس گروه های بازی درمانی را ارائه می دهند. کودکان ممکن است در یک محیط گروهی با یک بازی درمانگر کار کنند تا به مهارت های اجتماعی، مانند نحوه به اشتراک گذاشتن، نشان دادن مهربانی و احترام بپردازند.
- خانواده درمانی
خانواده ها معمولا بخش مهمی از درمان کودک هستند. با این حال، سطح درگیری توسط درمانگر تعیین می شود. گاهی اوقات، والدین ممکن است با کودک در جلسات شرکت کنند. اگر هدف کار روی مسائل خانوادگی باشد، ممکن است والدین مستقیماً در بازی درمانی شرکت کنند (مثلاً در مورد فرزند درمانی). در شرایط دیگر، کودک ممکن است به تنهایی در جلسات شرکت کند. سپس درمانگر معمولاً در مورد اهداف و پیشرفت درمان با خانواده ارتباط برقرار می کند.
تحقیقات بازی درمانی را به عنوان ابزاری قدرتمند در درمان کودکان، نوجوانان و بزرگسالان جوان و فراهم کردن فرصتی برای رشد در ارتباطات، مهارت های ایجاد رابطه و اقدام درمانی تایید کرده است. کودکان به طور طبیعی از طریق بازی یاد می گیرند و رشد می کنند. بازی درمانی با پشتیبانی و تخصص یک درمانگر آموزش دیده بر این اساس استوار است. بازی درمانگران به نحوه برخورد کودک با جدا شدن از والدین، نحوه بازی تنها و نحوه واکنش آن ها هنگام بازگشت والدین توجه می کنند.
طول جلسات بازی درمانی با توجه به اهداف درمانی و نیازها و توانایی های کودک متفاوت است. بیشتر جلسات بین 30 تا 50 دقیقه طول می کشد. قرار ملاقات ها ممکن است از یک بار در ماه تا دو بار در هفته برنامه ریزی شود. به طور متوسط، 20 جلسه بازی درمانی برای حل مشکلات لازم است، اما برخی از کودکان بسیار سریعتر بهبود می یابند در حالی که برخی دیگر ممکن است به جلسات درمانی بیشتری نیاز داشته باشند.
بدون دیدگاه