اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک (HPD) یک وضعیت سلامت روانی است که با احساسات شدید، ناپایدار و یک تصویر مخدوش از خود مشخص می شود. کلمه هیستریونیک به معنای «تئاتری» یا «دراماتیک» است.
اختلال شخصیت نمایشی چیست؟
اختلال شخصیت نمایشی (histrionic personality disorder) در درجه اول شامل تمایل به نگاه عاطفی به موقعیت ها و نمایش رفتارهای بیش از حد نمایشی است که هدف آن جلب توجه مداوم به سمت شماست. شخصیت نمایشی یکی از 10 اختلال شخصیتی است که به همراه اختلال شخصیت مرزی، ضد اجتماعی و خودشیفته در طبقه بندی cluster B قرار می گیرد که به طور معمول، با این موارد مشخص می شود: مشکل در کنترل احساسات و تمایل به عمل دراماتیک و غیرقابل پیش‌بینی بودن.
به طور خاص، یک الگوی پایدار از احساسات شدید و رفتارهای توجه جویانه مداوم، مشخصه HPD است. در افراد مبتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک، عزت نفس آن‌ها به تایید دیگران بستگی دارد.
اختلال شخصیت نمایشی معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل دهه 20 شروع شده و این اختلال در زنان شایع تر از مردان است و معمولاً در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی آشکار می گردد.
عوامل ایجاد اختلال شخصیت نمایشی
عوامل متعددی را می توان برای ایجاد این بیماری ناشناخته شناسایی کرد که عبارتند از:
ژنتیک
اختلال شخصیت نمایشی معمولاً در بطن خانواده ها شکل می گیرد، بنابراین محققات تصور می کنند این بیماری می تواند دلیل ژنتیکی (ارثی) داشته باشد. برخی از ویژگی های شخصیتی ممکن است توسط والدین به فرد منتقل شود. این ویژگی‌ها، که گاهی اوقات خلق و خوی نیز نامیده می‌شود، ممکن است فرد را در برابر ابتلا به HPD آسیب‌پذیرتر کند.
آسیب های دوران کودکی
تجربه کودک آزاری یا مرگ یکی از اعضای خانواده در دوران کودکی ممکن است در سال های نوجوانی و یا بزرگسالی برای فرد مشکل ساز شده و به بخشی از یک اختلال شخصیتی تبدیل گردد.
سبک های فرزندپروری
سبک فرزندپروری والدین نیز در این بیماری مهم است. کودکانی که در محیط بدون محدودیت رشد می کنند یا زیر نظر والدینی هستند که بیش از حد زیاده‌روی کرده یا ناسازگار هستند، احتمالا بیشتر در معرض ابتلا به اختلال شخصیت نمایشی قرار می گیرند. برخی از محققان حوزه مشاوره کودک عنوان کردند که وجود مشکل در روابط والدین و فرزند منجر به عزت نفس پایین در افراد مبتلا به HPD می گردد. در واقع محیطی که فرد در آن بزرگ شده، وقایعی که رخ داده است و روابط با اعضای خانواده و دیگران ممکن است باعث ایجاد اختلال شخصیت نمایشی شوند.
درمان اختلال شخصیت نمایشی
در بیشتر موارد، افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی (HPD) بر این باور نیستند که رفتارهایشان می تواند مشکل ساز باشد. آن ها تمایل دارند که در احساسات خود اغراق کنند. در حال حاضر هیچ درمانی برای اختلال شخصیت هیستریونیک یا نمایشی وجود ندارد. با این حال، افراد مبتلا به این بیماری می توانند زندگی سالمی داشته باشند به خصوص اگر تحت روان درمانی (گفتار درمانی) قرار گیرند. درمان همچنین ممکن است شامل داروها، همراه با تغییر سبک زندگی باشد. لازم به ذکر است که هیچ داروی مورد تایید FDA برای درمان اختلال شخصیت نمایشی وجود ندارد. اگرچه، برخی از داروها ممکن است برای درمان اختلالات عاطفی که می تواند همراه با این اختلال باشد، از جمله نوسانات خلقی، عصبانیت، اشک ریختن، اضطراب و افسردگی استفاده گردد.
تکنیک های ذهن آگاهی مانند یوگا، تای چی و بیوفیدبک به عنوان درمان جایگزین نیز ممکن است به افراد مبتلا به اختلالات شخصیت کمک کند. آن ها با تسهیل کنترل احساسات درونی خود کار می کنند و همچنین اثرات مثبتی را برای تکانشگری و واکنش عاطفی ایجاد می کنند. به طور کلی درمان انتخابی برای اختلالات شخصیت نمایشی یا سایر اختلالات شخصیت، روان درمانی می باشد. هدف از روان درمانی کمک به فرد برای کشف انگیزه ها و ترس های مرتبط با افکار و رفتار خود می باشد تا فرد بتواند ارتباطات مثبتی با دیگران برقرار نماید. انواع روان درمانی که ممکن است برای افراد مبتلا به این اختلال مفید باشد عبارتند از:
- درمان شناختی رفتاری (CBT): این درمان ساختاریافته و هدف گرا به گونه ایست که درمانگر یا روانشناس به فرد کمک می کند تا افکار و احساسات خود را دریابد. زیرا افکار می توانند بر اعمال فرد تأثیر گذار باشند. از طریق درمان CBT، شخص مبتلا می تواند الگوهای افکار و رفتارهای منفی را آموخته و یاد بگیرد که عادات فکری سالم تری اتخاذ نماید.
- گروه درمانی (Group therapy): در این نوع از روان درمانی فرد در میان گروهی از افراد با مشکل مشابه قرار می گیرد تا راحت تر بتوانند مشکلات را با هم و زیر نظر یک روانشناس بیان کنند. گروه درمانی ممکن است برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی مفید باشد، به ویژه اگر سایر افراد گروه نیز مبتلا به HPD باشند چرا که به افراد مبتلا به HPD کمک می کند تا رفتار خود را در آن ها ببینند.
- روان درمانی روان پویشی (Psychodynamic psychotherapy): این نوع درمان بر ریشه های روانشناختی پریشانی عاطفی تمرکز دارد. از طریق خود بازتابی و خودآزمایی، فردی که تحت درمان قرار می گیرد، به مشاهده الگوهای رابطه مشکل ساز در زندگی خود می پردازد.
- روان درمانی حمایتی (Supportive psychotherapy): هدف از این نوع درمان برای افراد مبتلا به HPD بهبود علائم، حفظ، بازیابی یا بهبود عزت نفس و مهارت های مقابله ای بوده تا به بررسی روابط و الگوهای واکنشی یا رفتار عاطفی بپردازند.
